Anty-paćiw gadziowskich badaczy, cień Ficowskiego
i dekolonizacja polskich badań romologicznych
Zapraszamy do udziału w seminarium międzywydziałowym organizowanym
przez Zakład Socjologii Cywilizacji na Wydziale Socjologii UAM oraz Instytut Antropologii i Etnologii UAM.
Seminarium to spotkanie członkiń i członków Wydziału Socjologii, Instytutu Antropologii i Etnologii oraz Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, lecz istnieje możliwość uczestnictwa gości, po zgłoszeniu się do organizatorów (Michał Buchowski, Katarzyna Czarnota). Spotkanie odbędzie się na platformie Teams, w poniedziałek 26 kwietniach, w godzinach: 11:30 - 13:30. Chęć uczestnictwa w seminarium prosimy zgłaszać do soboty, do godziny 12:00, bezpośrednio na adres koordynatorki przedsięwzięcia: czarnota.katarzyna@gmail.com
Głos zabiorą: Kamila Fiałkowska (UW, Ośrodek Badań nad Migracjami), Michał P. Garapich (University of Roehampton, UW OBM), Ignacy Jóźwiak (UW, Ośrodek Badań nad Migracjami), Elżbieta Mirga-Wójtowicz ((UW,OBM, Uniwersytet Pedagogiczny), Sonia Styrkacz (UW Ośrodek Badań nad Migracjami), Monika Szewczyk (UW OBM, UJ)
Seminarium ma przede wszystkim na celu przedstawienie zespołu badawczego pracującego w projekcie Transnarodowe życie polskich Romów – migracje, rodzina i granice etniczne w zmieniającej się Unii Europejskiej (OPUS16 NCN UMO-2018/31/B/HS6/03006) oraz prezentację wstępnych wyników badań etnograficznych, jakie są prowadzone w jego ramach.
Na początku jednak pozwolimy sobie na kilka uwag krytycznych odnośnie do stanu wiedzy. Zamierzamy przedstawić etyczne i metodologiczne wyzwania, problemy i dylematy związane z ogólnie pojętymi badaniami mniejszości romskiej. Stoimy na stanowisku, iż współczesne studia romologiczne są etycznie i teoretycznie ograniczone paradygmatem post-kolonialnym określonym przez spuściznę Jerzego Ficowskiego, w którym dominuje traktowanie Romów jako wędrownego „ludu bez historii", a więc wyabstrahowanego z ogółu polskiego społeczeństwa. Na skutek spiętrzenia zarówno klasowego, jak i etnicznego wykluczenia romskiej historii z polskiej narracji o wspólnocie wyobrażonej, w tym ujęciu nadal tworzenie wiedzy zarezerwowane jest dla uprzywilejowanych Gadziów-naukowców, korzystających z różnych praktyk dyskursywnej dominacji nad tym, co, jak i dlaczego pisze się o Romach w Polsce. W efekcie otrzymujemy zafałszowany, ahistoryczny, stereotypowy i obarczony metodologicznym nacjonalizmem (w którym mniejszości są aberracją, wadą systemu a nie jego immanentną składową i cechą) obraz życia polskich Romów. Co najważniejsze, jest to obraz, w którym brak jest głosu samych Romów. Zgodnie z koncepcją stereotypu Zbigniewa Benedyktowicza, wiedza ta więcej mówi o tworzących ją Gadziach-naukowcach niż samych Romach.
Wyjściem z tej kolonialnej pułapki, jest naszym zdaniem partycypacyjny i dialogiczny charakter prowadzenia badań etnograficznych wśród Romów, a przede wszystkim pełnoprawny udział romskich badaczy w procesie tworzenia naukowego dyskursu na temat nie tylko mniejszości romskiej, ale statusu mniejszości etnicznych w Polsce w ogólności. To proces długotrwały, zawiły oraz naznaczony wielogłosem i polisemią – wszak nie ma „jednego" romskiego głosu, jak i nie ma jednego głosu „polskiego". Romscy badacze i badaczki sami stoją przed wyzwaniami etycznymi i metodologicznymi, które ich gadziowskim koleżankom i kolegom po fachu są obce. Niemniej proces ten się rozpoczął i najwyższy czas o nim otwarcie dyskutować.
